نەوا-
رۆژی جیهانی سەگ لە 26ی ئابی هەموو ساڵێكدا بەڕێوەدەچێت كە ڕۆژێكە لەلایەن "شارەزای شێوازی ژیانی ئاژەڵە ماڵییەكان و خێزانەكان" لە ساڵی 2004 بۆ چاودێریكردنی ئەم ئاژەڵە دانراوە.
لەم ڕۆژەدا خاوەنی سەگەكان ئاهەنگ دەگێڕن بۆ دڵسۆزترین ئاژەڵ لەسەر زەوی، بەو پێیەی یەكێك بوو لە یەكەم ئاژەڵەكان كە لەلایەن مرۆڤەوە ماڵی كراو هاوڕێیەتییەك لە نێوانیاندا دروست بوو، كە بە تێپەڕبوونی كات و تەمەنەكان پەرەی سەند.
چەند سەگ لە دنیادا هەیە؟
سەگ بەشێوەیەكی بەرفراوان بە باشترین هاوڕێی مرۆڤ دادەنرێت چونكە یەكەم جۆر بووە كە لەلایەن مرۆڤەوە ماڵی كراوە، هەرچەندە زۆرێك لە ماڵەكان لە سەرانسەری جیهان سەگ وەك ئاژەڵی ماڵی بەخێو دەكەن، بەڵام زۆرینەی سەگەكانی جیهان شوێنی ئازادیان هەیە. لە ساڵی 2012دا كۆی ژمارەی سەگەكان لە جیهاندا بە نزیكەی 525 ملیۆن سەگ مەزەندە كرا؛ ئەمڕۆ ئەو ژمارەیە بە نزیكەی 900 ملیۆن سەگ مەزەندە دەكرێت. 
دامەزراندنی ژمارەی وردی سەگەكان لە جیهاندا تەحەدایەكە كە دەگەڕێتەوە بۆ ئەو سەگە ئازادانەی كە لە شەقام و گەڕەكەكانی جیهاندا دەسوڕێنەوە.

سەگی ئازاد ئەوانەن كە كۆنتڕۆڵ نەكراون، دەتوانن سەگی بێسەرپەرشت، سەگی فیدراڵی، سەگی كێوی، سەگی سەر شەقام و سەگی گوند بن. سەگی بێسەرپەرشت لە سەگی دڕندە جیا دەكرێتەوە، چونكە پێش ئەوەی ئازاد بن، كۆمەڵایەتی بون، لە كاتێكدا سەگی دڕندە بەبێ كۆمەڵایەتیكردنی مرۆڤ بەخێو دەكرێن.
 ڕێكخراوی تەندروستی جیهانی كۆی ژمارەی سەگی بێسەرپەرشت بەنزیكەی 200 ملیۆن سەگ دەخەمڵێنێت و كۆی ژمارەی سەگی ئازاد نزیكەی 75-85%ی كۆی ژمارەی سەگەكانی جیهانە.
شێوازی خاوەندارێتی سەگ لە زۆرێك لە وڵاتانی جیهان جیاوازە، زانینی ژمارەی سەگی ماڵی ئاسانترە لە كۆی ژمارەی سەگەكان. ئەم ڕاستییە لەبەر ئەوەیە كە زۆرێك لە حكومەتەكانی جیهان یاسای تۆماركردنی ئاژەڵە ماڵییەكانیان دەركردووە.
ئەمریكای باكور
بۆ نموونە لە ئەمریكا ژمارەی سەگەكان بە زیاتر لە 73 ملیۆن سەگ مەزەندە دەكرێت. زیاتر لە 5.42 ملیۆن ماڵ لە ئەمریكا خاوەنی سەگێك یان چەند سەگێكن. ژمارەی سەگی ماڵی لە كەنەدا زیاتر لە 6 ملیۆن سەگ مەزەندە دەكرێت.
ئەمریكای باشوور
ئامارەكان لەسەر ژمارەی سەگی ماڵی لە ئەمریكای باشوور كەمن. داتاكان پەڵە پەڵەن چونكە زۆرێك لە سەگەكانی ئەم ناوچانە تۆمار نەكراون و ژمارەیان نەماوە، لە ئەمریكای باشوور، بەڕازیل زۆرترین ژمارەی سەگی ماڵی هەیە. بەپێی خەمڵاندنەكان زیاتر لە 30 ملیۆن سەگی ماڵی لە بەرازیل هەبن.
 پێدەچێت ژمارەی سەگی ماڵی لە ئەرجەنتین 5.6 ملیۆن سەگ تێدەپەڕێنێت لەكاتێكدا ژمارەی سەگەكانی كۆڵۆمبیا بە نزیكەی ٥ ملیۆن سەگ مەزەندە دەكرێت.

ئەوروپا
بەپێی خەمڵاندنەكان ئەوروپای ڕۆژئاوا نزیكەی 43 ملیۆن سەگی ماڵی هەبێت. ئەو ناوچەیەی زۆرترین ژمارەی سەگەكانی تێدایە فەرەنسایە كە ژمارەی دانیشتوانی سەگی بە 8.8 ملیۆن سەگ مەزەندە دەكرێت. نزیكەی 5.7 ملیۆن سەگی ماڵی لە هەردوو وڵاتی ئیتاڵیا و پۆڵەندا هەیە. لە بەریتانیا نزیكەی 8.6 ملیۆن سەگی ماڵی هەیە. لە ئەوروپای ڕۆژهەڵات، ڕووسیا زۆرترین ژمارەی سەگی ماڵی هەیە كە نزیكەی 12 ملیۆن سەگە. لە دوای ئەویش ئۆكرانیا دێت كە ژمارەی نزیكەی 1.5 ملیۆن سەگ.
ئۆقیانووس
ئاماری ژمارەی سەگەكان لە ئوسترالیا بە هەمان شێوەی ئەمریكای باشوور سنووردارە بەهۆی زۆری سەگی تۆمارنەكراوە.
 بە مەزەندەكردن 4 ملیۆن سەگی ماڵی لە ئوسترالیا هەیە، پێدەچێت لە ئوسترالیا نزیكەی 2 ملیۆن سەگی بێسەرپەرشت هەبن.

ئاسیا
ئاماری سەگ لە ئاسیا جێی متمانە نییە چونكە لە زۆرێك لە وڵاتانی ئاسیادا تۆماركردنی سەگ نییە، چین زۆرترین ژمارەی سەگی ماڵی هەیە كە نزیكەی 110 ملیۆن سەگە، تەنیا پایتەختەكەی پەكین بە نزیكەی یەك ملیۆن سەگ مەزەندە دەكرێت، ژمارەی سەگی ماڵی لە هیندستان نزیكەی 32 ملیۆن سەگە لە كاتێكدا ژمارەی سەگی بێسەرپەرشت نزیكەی 20 ملیۆن سەگە، ژاپۆن نزیكەی 5.9 ملیۆن سەگی ماڵی هەیە.
ئەفریقا
ئاماری سەگەكان لە ئەفریقا دەگمەنترینە جگە لە باشووری ئەفریقا كە ئاماژەیە بۆ ئەوەی نزیكەی 9 ملیۆن سەگی ماڵی هەیە. ڕێكخراوی تەندروستی جیهانی لە هەوڵەكانیدا بۆ كۆنترۆڵكردنی بڵاوبوونەوەی نەخۆشی هاری لە ئەفریقا، مەزەندەی كردووە كە نزیكەی 78 ملیۆن سەگی خاوەندارێتی و زیاتر لە 70 ملیۆن سەگی بێسەرپەرشت لە ئەفریقا هەیە

راپۆرتی/ رێكخراوی ئایندە بۆ پاراستنی ژینگە