لابردنی سیستمی زۆرە ملێی پاشەکەوت کە وایکرد فەرمانبەرانی هەرێم چەندین ساڵ ژیانێکی سەخت بەرێبکەن، منەتی ناوێ داوای لێبوردنی دەوێ، هەمو ئەوانەشی کە پێشنیاری ئەو سیستەمەیان کرد، ئەوانەی پشتیوانیان کرد لە ئەنجومەنی وەزیران، ئەوانەی جێبەجێیان کرد تاوانێکی گەورەیان ئەنجامدا، لام سەیرە ئەوانەی سەپاندیان لەبری شەرم، شانازی بەلابردنیەوە بکەن، بەتایبەت کە ئەگەر یاسای بودجەی 2019ی عیراق زامنى موچەی نەکردایە ، لا نەدەبرا .
لا نەدەبرا ئەگەر لە بودجەی عێراقدا موچەی فەرمانبەران بێ ناردنی نەوتیش لە رێگەی سۆمۆوە جێگیر نەکرایە، ئاخر خۆ مەعقول نیيە هەرێم نەوتی خۆی بفرۆشێ ، داهاتی ناوخۆی لابێت، پارەی لە بەغدادەوە بۆ بێت و هێشتا بڵێ موچەی تەواو نادەم؟!
ئەو پارەیەی لە بودجەی 2019دا جێگیر کراوە وەک پشکی هەرێم، لە حاڵەتێکا هەرێم پابەندیش نەبێت بە ناردنی نەوتەوە حصرا بۆ موچەی فەرمانبەران جێگیرکراوە، بۆیە هەرێم دەبێت موچەی فەرمانبەران بدات بە تەواوەتی، لە راستیدا لە گفتوگۆکانی بودجەدا ئەگەر پاساوەکەمان موچەی فەرمانبەرانی هەرێم نەبوایە هیچ پەرلەمانتارێک ئامادەنەبو دەنگبدات بەو مادەیەی موچەی فەرمانبەران و پیشمەرگە گرەنتی دەکات.
لە گفتوگۆکانی بودجەدا، هەمو ئەندامە کوردەکانی لیژنی دارایی شایەتن، گوتمان با مەلەفی نەوتی هەرێم، حکومەتی عێراق چۆنی دەوێت وا چارەسەری بکات، چۆن و بە چ رێگەیەک هەرێم ناچار دەکات نەوت بداتە سۆمۆ ئازادە، بەڵام مەعقول نیيە حکومەتی عێراق هیچ رێگەیەکی نەبێت بۆ چارەسەری مەلەفی نەوت، سزادانی فەرمانبەرانی هەرێم نەبێت، بۆ مێژوو بەشێکی زۆری پەرلەمانتارانی شیعە و سوننە هاوڕا و هاوسۆز بون لەگەڵماندا و زۆرێکیان وتیان مەسەلەی موچەی فەرمانبەران و ژیانیان دەبێت هێڵی سور بێت، بەڵام لەهەمان کاتدا ئەوەشیان گوت لە حاڵەتێکدا رازی دەبین کە دەبێت ئەو پارەیە بدرێتە موچە، ئەگەر نەدرێتە موچە هەڵوێستی تریان دەبێت، هەر بۆیەشە لە گفتوگۆکانی کۆتاییدا بۆ جێگیرکردنی تەعدیلی مادەی 10، لە دەقەکەدا موچەی فەرمانبەران جێگەکرایەوە و رازی بون پێی و توانیمان لە لیژنەی دارايى تێیبپەرێنین.
گرنگە رون بێت هێشتا پرسی ناردنی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم بێ ئەوەی هەرێم نەوت بنێرێت پرسێکی گەرمە و جیگەی رەخنەی بەشێک لە کوتلە سیاسیەکانە و هێشتا لە مەترسیدایە و ئەو حاڵەتەش تەنها رەنگە بۆ 2019 بچێتەسەر کە بێ ناردنی نەوت پارە بێت، بۆیە زۆر گرنگە هەرێم ئەو چاکسازیانە بە خێرایی ئەنجام بدات؛
یەك: پرسی نەوت شەفاف و بە نیشتمانی بکات، چارەسەری مەلەفی نەوت بکات لەگەڵ بەغداد بە شێوەیەکی یەکجارەکی نەک پینە و پەڕۆ بۆ ئەوەش دەبێت یاسای نەوت و گاز لە پەرلەمانی عیراق دەربچێت و هەرێم دژ نەبێت، گرنگە لە پارەی زیادەی داهاتی نەوت پرسی شایستەی کۆمپانیاکان حەسم بکات و کەڵەکەی نەکات، ئەوە نەکات، مەلەفی نەوت ساڵ دوای ساڵ دەبێتە بارێکی گرانتر و نەگبەتی زیاتر دێنێت نەک خۆشبەختی.
دوو: جگە لە داهاتی نەوت، داهاتی ناوخۆش دەبێت شەفافانە کۆبکرێتەوە بۆ خەزێنەی حکومەت نەک گیرفانی حزب و کەسەکان، لەو روەوە رێکخستنەوەی باج بە یاسا ئێجگار گرنگە.
سێ: زۆر گرنگە لە هەرێم بە زویی یاسایی چاکسازی لە موچە و دەرماڵەکاندا تێبپەرێنرێت و دوای تەعدیلاتی زیاتر بە ئاراستەی عەدالەتخوازی و پەرلەمان دەنگی لەسەر بدات.
چوار: بۆ مانگی حوزەیرانی ئەمساڵ دەبێت هەرێم لیستی موچە بنێرێ بۆ بەغداد، گرنگە لیستی موچە پاکبکرێتەوە و لیستێکی راستەقینە سازبکرێت و بدرێتە بەغداد بۆ ئەوەی لە بودجەی 2020 ئیعتیمادی بخەینەسەر.
پێنج: عەیبەیەکی گەورەیە چیتر حکومەتی هەرێم بێ یاسای بودجە داهاتی نەوتی و نانەوتی، تەخشان و پەخشان بکات، یاسای بودجە كۆمەڵێك ژمارەی گریمانەییە سیاسەتی دارایی ساڵێکی حکومەتە و بێ یاسای بودجە نە عەدالەت هەیە لە دابەشكردنی داهاتدا نە دەشتوانرێت چاودێری سەرفکردن بکرێت و لێپرسینەوە بکرێت لە چۆنێتی سەرفکردندا، بونی یاسای بودجە بۆ هەرێم ئەرکی پەرلەمانی کوردستانە کە فشار لە حکومەت بکات کە یاسای بودجە بنێرێتە پەرلەمان بۆ ئەمساڵیش نەبێت بۆ 2020.
بێ ئەنجامدانی ئەم (پێنج) هەنگاوەی سەرەوە کێشەی قەیرانی دارایی و بەرێوەبردن چارەسەر نابێت و هەرکەسیش ئیدیعای ئەوە بکات کۆتایی دێت جگە لە دروشم شتێکی تر ناڵێت.
دوا قسە ئەوەیە ئەگەر هەڵگرتنی پاشەکەوت ریزێک هەنگاوی جدی چاکسازی لەگەڵدا نەبێت و تەنها بۆ ئەوە بێت بڵێن خۆمان سەپاندمان و خۆشمان لامانبرد و وەک كێبڕكێی نێوان ئەم کابینەیە و کابینەی داهاتو مامەڵەی لەگەڵدا کرابێت، ئەوە بەدڵنیاییەوە درێژە بە قەیرانەکە ئەدات نەک چارەسەر.